Niemand ziet het, maar inmiddels ligt onder de grond een woud aan buizen en kabels. HDM Pipelines vertelt in tijdschrift Friesland Post over de zoektocht naar nieuwe wegen in de bodem, omdat er nog heel veel kabels en buizen bij moeten.
Het is dringen in de bodem. Sommige bermen liggen stijf vol met leidingen en kabels. In steden is het, onder de tegels en de klinkers van de straten, een wirwar om zo elk huishouden en elk bedrijf van gas, elektriciteit, water en internet te voorzien. En nog is de klus niet klaar. Er moet in de toekomst nog veel worden gegraven voor nieuwe voorzieningen als bijvoorbeeld een glasvezelnet en aardwarmte.
Alles wat het oog niet ziet, lijkt geen probleem te zijn. Maar zo is het niet. In met name dichtbevolkt gebied zijn de grenzen bereikt aan wat er aan kabels en leidingen in de grond zit. Het is echt een puzzel om nog ergens een plekje te vinden. In de Nederlandse bodem ligt 1,7 miljoen kilometer aan kabels en leidingen. Het grote knelpunt is dat eigenlijk niemand een goed overzicht heeft van alle infrastructuur in de bodem.
Er is meer oog voor de openbare ruimte boven de grond dan die in de grond. Gemeenten weten amper wat er allemaal aan leidingen en kabels in de bodem ligt. Pas als er bouwplannen worden gemaakt, wordt duidelijk wat er allemaal onder en langs de straten loopt. En dan nog zijn er veel verrassingen mogelijk. Jaarlijks gaat het zo’n 40.000 keer mis, als een graafmachine per ongeluk een onopgemerkte kabel of leiding beschadigd.
Jeroen Kruims van HDM Pipelines in Leeuwarden kent de noden. Het bedrijf met 15 medewerkers waaraan hij leidinggeeft, wordt ingeschakeld door eigenaren van netwerken als Wetterskip Fryslân en Vitens om een nieuw tracé te verkennen voor riool of water.
Het is op sommige plekken in de grond gigantisch druk. Wij beschikken over de informatie en allerlei datagegevens om goed in kaart te brengen waar het kan en niet kan.
Er is regie nodig voor de wirwar in de bodem, zegt Kruims. Er komt alleen maar bij en tegelijk weten we niet wat er allemaal in de toekomst nog bij zou kunnen komen. Bovendien moet er rekening worden gehouden met andere belangen, zoals het groen in de straat. Ook een boom wil ruimte voor de wortels.
Ingenieuze netwerken
De ondergrondse schatkamer is het resultaat van wat er in krap een eeuw tijd in de bodem is gebracht. Vooral de laatste vijftig jaar is het hard gegaan. De opbouw van het ingenieuze netwerk voor de levering van gas in ieders woning is een fraai voorbeeld. De opmars van de telefonie een andere en daaropvolgend het datanetwerk met glasvezelkabels een andere. En niet te vergeten het complexe rioolstelsel.
Zelfs middenin het weidse land heeft de verhoging en verzwaring van een zeedijk over een lengte van 43 kilometer bij het Lauwersmeer al veel voeten in aarde. “Daar liggen allerlei kabels en leidingen langs zo’n dijk verborgen. We hebben ze in kaart gebracht en daarna zijn ze in overleg met de eigenaren verlegd”, legt Kruims uit.
Analyse
In stedelijk gebied is het soms gewoonweg te vol. “Als je voor een nieuwe woonwijk een tracé moet vinden voor manshoge rioolbuizen, dan is dat een hele puzzel”, vertelt Kruims. De medewerkers van HDM Pipelines maken in zo’n geval een analyse, brengen alle mogelijkheden in kaart en gaan in overleg met grondeigenaren.
Verschillende partijen hebben belangen onder de grond. Zo heeft de Gasunie grote buizen door het land voor de transport van gas, heeft Wetterskip Fryslân grote persleidingen voor het vervoer van rioolwater naar de zuiveringsinstallaties in de provincie en ondertussen bouwt Tennet verder aan vernieuwing van het elektriciteitsnetwerk.
De grote netwerken zijn in verhouding nog het gemakkelijkst. Vaak is het met landbouwers goed te regelen of is Rijkswaterstaat de partij om de nieuwe elektriciteitskabels in de berm van een snelweg te leggen. Zo ligt nu langs de A7 een verbinding tussen het nieuwe windmolenpark op het IJsselmeer en het hoofdtransformatorstation Oudehaske.
Steden en dorpen
In steden en dorpen is de puzzel veel groter, waarschuwt Kruims. De wensenlijst wordt steeds uitgebreider. Snel internet staat overal hoog genoteerd, op andere plekken is stadsverwarming een behoefte. “Echt, de stoep ligt vol. Maar het lijkt geen probleem te zijn, omdat je al die leidingen en kabels niet ziet.”
Gemeenten hebben meer aandacht voor de inrichting van de openbare ruimte boven de grond dan in de grond. “Soms weten ze niet eens precies waar leidingen lopen”, licht Kruims toe. Dat zal snel veranderen, verwacht hij. De complexiteit van wat er allemaal aan leidingen en kabels ligt dwingt ertoe. Het land herbergt maar liefst 135.000 kilometer aan gasleidingen. Daar komt de groei van warmtenetten nog bij: zo’n 80.000 huishoudens worden de komende tien jaar aangesloten. En daaromheen liggen honderdduizenden kilometers aan kabels voor onder andere elektriciteit en dataverbindingen.
Er zijn nu al in steden experimenten gaande met kabelkokers. Daarin zitten verschillende compartimenten die voldoende ruimte bieden voor verschillende functies. Zo is het overzicht te behouden en kan schade worden voorkomen. Bovendien werkt zo’n kabelkoker als boombunker en waterberging.
Groene energie
Daarnaast ligt er het vraagstuk hoe de toekomstige energie door de huidige leidingen en kabels kan. Groene energie vraagt immers een andere infrastructuur. Nu leveren fossiele brandstoffen nog ruim driekwart van de energie. Als er geen aardgas meer door de ondergrondse buizen gaat, zijn deze dan voor iets anders te gebruiken? “Waterstof kan”, zegt Kruims. “Technisch is er geen probleem. Alleen is de wet- en regelgeving hiervoor nog niet geschreven.”
“Het is nog onontgonnen terrein”, merkt Kruims op. Hij kijkt met belangstelling naar proefprojecten, zoals in Hoogeveen, waar ’s lands eerste waterstofwijk het bewijs moet leveren. Honderd nieuwe woningen in Nijstad-Oost moeten de blauwdruk worden voor de toekomst. In Oosterwolde is een project gaande, waarbij zonnestroom direct in waterstof wordt omgezet.
In Fryslân is het al ingewikkeld om de groene energie van windmolens en zonneparken bij de huizen en bedrijven te krijgen. Het huidige elektriciteitsnet kan het in het grootste deel van de provincie niet aan. Grootverbruikers van elektriciteit kunnen niet worden aangesloten op het net en het terug leveren van stroom door nieuwe zonneparken is amper meer mogelijk. Dus zal er nog veel gegraven moeten worden voor extra kabels. Er wordt de komende jaren fors geïnvesteerd in verzwaring van het stroomnet.
“Wij zetten zelf geen schep in de grond”, vertelt Kruims lachend. HDM Pipelines richt zich op de voorbereiding van projecten. De specialisten voeren voor netbeheerders, waterschappen en bedrijven tracéstudies uit en kijken waar obstakels zitten en regelen vergunningen. Ook gaan ze in gesprek met grondeigenaren. De eigen schatkamer aan informatie helpt om snel te kunnen handelen.
Zorg
Alles wat er nu in de grond ligt, heeft ook zorg nodig. Goed inzicht in het leidingareaal ontbreekt, stelt Kruims. Tien jaar geleden is HDM Pipelines door initiatiefnemer Rudy Dijkstra opgericht om onder andere die ontbrekende schakel in te vullen. Het bedrijf noemt zich marktleider in Nederland als het gaat om management van het buizenstelsel voor water.
Wij kunnen precies bepalen welke risico’s een leidingeigenaar loopt en hoe deze teruggebracht kunnen worden tot een acceptabel niveau door gericht onderhoud en inspecties te plegen tot een acceptabel niveau.
Als voorbeeld hiervoor noemt hij het persleidingstelsel naar de rioolzuiveringsinstallatie van Wetterskip Fryslân.
In het verleden kreeg inspectie en onderhoud een stiefmoederlijke bedeling. “Het zat onder de grond. Niemand die zich er zorgen over maakte”, verklaart Kruims. “Maar tegenwoordig ligt het allemaal veel meer onder het vergrootglas. Als het ergens misgaat, dan heb je veel uit te leggen. Daarnaast is de verwachting dat waterschappen en waterbedrijven flink moeten investeren om een toekomstbestendig netwerk te behouden en ontbreekt het overwegend aan inzicht.” Op simpel de vraag wat er is gedaan om onheil te voorkomen, is dan geen antwoord.
Om hierin te voorzien hebben de technische mensen van HDM Pipelines software ontwikkeld om risicoprofielen te maken. Zo komt er ook een investeringsstrategie op tafel. “Dan kijken we of het slim is om te vernieuwen.” Tegelijk komt de vraag om de hoek wat te doen met de oude infrastructuur. “In het verleden is er amper iets opgeruimd. Wat in de grond is gebracht, is blijven zitten. Daar denken we nu ook anders over. De ruimte is schaars.”
TEKST: BERT DE JONG
Energietransitie 
Nieuws